Lộ trình “xanh hóa” phương tiện giao thông tại TP.HCM
Từ tháng 7/2024, UBND TP.HCM đã giao Sở Giao thông Vận tải (nay là Sở Xây dựng) xây dựng Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông.
Đề án này gồm hai giai đoạn rõ ràng nhằm giảm phát thải từ các phương tiện đang lưu thông trên địa bàn.
Giai đoạn 1: Từ năm 2025 sẽ tập trung chuyển đổi toàn bộ xe buýt sang sử dụng điện hoặc năng lượng sạch. Mục tiêu là đến năm 2030, 100% xe buýt tại TP.HCM vận hành bằng năng lượng xanh.
Giai đoạn 2: Hiện đang được triển khai, tập trung xây dựng chính sách giảm khí thải cho các loại phương tiện còn lại, bao gồm: taxi, xe công nghệ, xe hợp đồng, xe khách, xe tải, xe cá nhân và cả phương tiện của cơ quan hành chính công, doanh nghiệp.
4 nhóm nhiệm vụ trọng tâm giai đoạn 2
Trong giai đoạn 2 của đề án, thành phố sẽ triển khai 4 nhóm giải pháp chính:
-
Xây dựng lộ trình chuyển đổi phương tiện từ xăng sang điện: Áp dụng chính sách khuyến khích, hỗ trợ tài chính cho người dân và doanh nghiệp chuyển sang sử dụng phương tiện điện, đặc biệt là xe máy và ô tô cá nhân.
-
Chính sách đổi xe cũ lấy xe điện: Nghiên cứu cơ chế thu mua và hỗ trợ đổi phương tiện đã qua sử dụng sang xe điện nhằm cắt giảm lượng xe phát thải cao.
-
Phân vùng hạn chế xe xăng: Đề xuất các khu vực hạn chế xe máy xăng hoạt động như trung tâm TP.HCM, Cần Giờ và Côn Đảo; ưu tiên hoạt động cho phương tiện sử dụng năng lượng xanh.
-
Xây dựng bộ tiêu chí và quy trình thực thi chính sách: Đảm bảo tính khả thi, đồng bộ và minh bạch trong quá trình thực hiện.
Sở Xây dựng hiện đã chọn xong đơn vị tư vấn và dự kiến sẽ trình đề án hoàn chỉnh lên UBND TP trong quý IV năm 2025.
Hướng đến cấm xe máy xăng hoạt động dịch vụ từ năm 2029
Bên cạnh đề án của Sở Xây dựng, Viện Nghiên cứu Phát triển TP.HCM (HIDS) cũng vừa hoàn thiện dự thảo riêng dành cho lĩnh vực xe công nghệ và giao hàng.
Theo đó, từ đầu năm 2026, tất cả tài xế khi đăng ký mới với ứng dụng xe công nghệ sẽ bắt buộc phải sử dụng xe điện. Song song, TP.HCM sẽ triển khai chuyển đổi các xe đang hoạt động theo lộ trình:
-
Cuối năm 2026: 30% tài xế xe công nghệ chuyển sang xe điện.
-
Năm 2027: Tăng tỷ lệ lên 80%.
-
Cuối năm 2028: Hoàn tất 100% chuyển đổi.
-
Từ đầu năm 2029: Cấm toàn bộ xe máy xăng hoạt động trong giao hàng và xe ôm công nghệ trên địa bàn thành phố.
Hỗ trợ tài chính cho tài xế chuyển đổi phương tiện
Để hỗ trợ người lao động trong quá trình chuyển đổi, HIDS đang hợp tác với Tổ chức Tài chính vi mô CEP và một số ngân hàng để thiết kế gói vay ưu đãi cho tài xế mua xe điện.
-
Gói vay có thời hạn từ 24 đến 30 tháng, trả góp theo mức tiền tiết kiệm được từ việc không đổ xăng.
-
TP.HCM sẽ vận dụng Nghị quyết 198 để hỗ trợ tối thiểu 2% lãi suất, giúp giảm chi phí vay cho người dùng. Ví dụ, nếu lãi suất thương mại là 8%, tài xế chỉ trả 6%, phần còn lại do ngân sách hỗ trợ.
Ngoài ra, HIDS cũng đề xuất TP kiến nghị Trung ương miễn lệ phí trước bạ, thuế VAT cho xe điện và thuế VAT trên từng đơn hàng đối với tài xế xe công nghệ chuyển sang dùng phương tiện xanh.
TP.HCM đối mặt áp lực giao thông và ô nhiễm
Theo thống kê mới nhất, TP.HCM hiện có hơn 9,6 triệu phương tiện, trong đó gần 8,6 triệu là xe máy. Số lượng phương tiện tăng 3% mỗi năm, riêng ô tô tăng đến 9%, gây áp lực lớn lên hạ tầng giao thông và chất lượng không khí.
Báo cáo của Sở Giao thông Vận tải cho thấy, xe máy là nguồn phát thải lớn nhất, chiếm tới 90% khí CO và HC – các khí độc hại ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người.
Đề án kiểm soát khí thải kỳ vọng sẽ giúp TP.HCM mỗi năm giảm được 56.000 tấn khí CO và 4.400 tấn HC, góp phần cải thiện môi trường sống đô thị.
Cần khung pháp lý để hiện thực hóa mục tiêu
Thực tế, việc kiểm soát khí thải xe máy đã được đặt ra từ năm 2010, khi Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đề án thí điểm tại Hà Nội và TP.HCM. Tuy nhiên, sau hơn một thập kỷ, chương trình chưa đạt hiệu quả do thiếu hành lang pháp lý đầy đủ.
Năm 2020, TP.HCM từng thử nghiệm kiểm tra khí thải miễn phí tại nhiều đại lý nhưng chương trình phải tạm dừng để điều chỉnh theo Luật Bảo vệ môi trường mới ban hành năm 2020.
Hiện nay, với các đề án quy mô lớn đang được triển khai đồng bộ, thành phố kỳ vọng có thể từng bước hiện thực hóa mục tiêu chuyển đổi phương tiện giao thông theo hướng bền vững và thân thiện với môi trường.
