Ông là người duy nhất lên tiếng phản đối Viện sĩ T. Lysenko khi bảo vệ ngành di truyền học tại phiên họp khét tiếng của Hội đồng khoa học năm 1948. Ông cũng là Viện sĩ thông tấn khiêm tốn nhất của Viện Hàn lâm Khoa học Liên Xô và Anh hùng Lao động Xã hội chủ nghĩa, người không có văn phòng làm việc riêng hay thư ký riêng và đã trao tặng hoàn toàn Giải thưởng Lenin của mình với số tiền rất lớn cho các nhân viên trong phòng thí nghiệm của mình - chính là ông ấy, Iosif Abramovich Rapoport.
Sau khi học xong phổ thông, ông vào học tại Đại học Leningrad. Khi đó, ông biết khoảng 20 ngôn ngữ ! Sau khi hoàn thành chương trình sau đại học tại Viện Sinh học Thực nghiệm, ông đã bảo vệ luận án Phó Tiến sĩ về di truyền học. Ngày 17 tháng 6 năm 1941, tại hội đồng học thuật của khoa sinh học thuộc Đại học Tổng hợp Moscow, Iosif (tên của ông), khi đó 29 tuổi, dự kiến sẽ bảo vệ luận án tiến sĩ của mình, nhưng do không đủ số lượng người tham dự nên buổi bảo vệ đã bị hoãn lại đến ngày 28 tháng 6. Chiến tranh nổ ra. Là một nhà khoa học tài năng, ông có quyền hoãn nghĩa vụ, nhưng trung úy dự bị I. Rapoport đã tình nguyện nhập ngũ.
Năm 1941, Rapoport chỉ huy một tiểu đoàn thuộc Trung đoàn súng trường 476 thuộc Sư đoàn súng trường 320; Năm sau, với cấp bậc thượng úy trên Mặt trận Transkaucasian, ông lần đầu tiên chỉ huy một đại đội, sau đó là một tiểu đoàn trong Trung đoàn súng trường số 28 thuộc Sư đoàn súng trường số 75. Từ tháng 12 năm 1942 đến tháng 7 năm 1943, sau khi bình phục một trong những vết thương, ông trở thành học viên của khóa học cấp tốc dành cho tham mưu trưởng các trung đoàn tại Học viện Quân sự mang tên Frunze.
Sau khi biết Rapoport đang ở Moscow, Giáo sư Serbsky đã mời ông đến Đại học Tổng hợp Moscow, nơi những chiếc bàn chuẩn bị cho buổi bảo vệ luận án của ông vẫn còn treo trên tường của một trong những phòng học thuộc khoa sinh học. Vì vậy, vào tháng 6 năm 1943, Rapoport đã bảo vệ luận án tiến sĩ của mình, được viết trước chiến tranh, và trở thành tiến sĩ khoa học sinh học. Ngay sau đó, hai đề nghị đã được nhận: từ Thư ký Đoàn chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học Liên Xô, nhà sinh lý học Liên Xô Leon Orbeli và từ Viện Hàn lâm mang tên Frunze - cả hai đều quan tâm đến việc tiếp tục hoạt động khoa học của ông. Rapoport từ chối và quay trở lại mặt trận.
Những người đồng đội của ông kể rằng ông ăn chung cùng với những người lính, tự tay viết giấy báo tử và thư gửi cho người thân của những người đã hy sinh và bị thương, đích thân giám sát việc chôn cất những người lính đã hy sinh hoặc đưa những người bị thương đến bệnh viện, và không ngại gây ra rắc rối với cấp trên...
Trong chiến dịch nổi tiếng nhằm vượt sông Dnieper ở vùng Cherkassy vào mùa thu năm 1943, tham mưu trưởng trung đoàn bộ binh 184, Đại úy Rapoport, đã tùy tiện thay đổi địa điểm vượt sông, vi phạm mệnh lệnh và có nguy cơ bị đưa ra tòa án quân sự. Nhưng nhờ điều này đã giúp cho quân ta có thể vượt sông ở một nơi thuận tiện với tổn thất tối thiểu và có thể bám trụ ở bờ phía tây cao.
Vào thời điểm đó, chính Rapoport đã chỉ huy đội quân tiền tiêu. Kết quả là Sư đoàn 62 đã có thể thiết lập các tuyến đường giao thông và giành được chỗ đứng ở bờ tây sông Dnieper. Khi quân Đức tỉnh táo lại và phát động phản công, viên chỉ huy sư đoàn cùng ban tham mưu đã bỏ chạy. Và trung đoàn, do Đại úy Rapoport chỉ huy, cùng với các trung đoàn khác, đã đẩy lùi các cuộc tấn công của các sư đoàn tinh nhuệ của Đức là “Reich” và “Grossdeutschland” trong ba ngày. Nhờ chiến công này, Rapoport đã được đề cử danh hiệu Anh hùng Liên Xô.
Có tất cả 32 người, bao gồm cả vị chỉ huy sư đoàn bỏ chạy, đã được trao danh hiệu Anh hùng, riêng Rapoport thì không. Khi vị chỉ huy sư đoàn xuất hiện trở lại ở bờ tây sau cuộc tấn công của quân Đức bị đẩy lùi, Rapoport đã tát vào mặt ông ta ngay trước đội hình, gọi ông ta là một tên vô lại và hèn nhát. Vị chỉ huy sư đoàn không tha thứ cho sự xúc phạm này và rút lại đề nghị phong Anh Hùng cho Rapoport. Tại các cuộc họp của cựu chiến binh sau chiến tranh, vị chỉ huy sư đoàn đã cố gắng giảng hòa với Rapoport, nhưng ông không bao giờ bắt tay vị cựu sư đoàn trưởng.
Ngay tại Hungary, viên đại úy đã được trao tặng Huân chương quân sự Suvorov vì đã đột phá qua phòng tuyến Nữ hoàng Margaret một cách xuất sắc trên đường tới Budapest và được đề cử danh hiệu Anh hùng lần thứ hai, nhưng ông vẫn không được trao tặng, vì ông đã hoàn thành quá xuất sắc nhiệm vụ chiến đấu, nhưng... lại vi phạm mệnh lệnh. Nhưng đơn vị của ông chỉ mất bảy (!) người trong suốt chiến dịch- một con số quá khiêm tốn trong các trận chiến đẫm máu và dai dẳng. Vào ngày 25 tháng 12 năm 1944, Rapoport được cho là sẽ tiếp nhận một trung đoàn, nhưng đã bị thương nghiêm trọng: một viên đạn bắn tỉa đã làm ông mất một mắt và sượt qua não. Sống sót một cách kỳ diệu, một tháng sau ông trốn thoát khỏi bệnh viện về tiểu đoàn của mình.
Ngày 7 tháng 5 năm 1945, dẫn đầu đội tiên phong của Sư đoàn Không vận Cận vệ số 7, Thiếu tá Rapoport và tiểu đoàn của ông đã tách khỏi lực lượng chính 83 km, vượt qua một nhóm quân địch hùng mạnh gồm 100.000 người, đổ bộ xuống và chiếm được một số khu vực đông dân cư, bắt được vài nghìn tù binh, 60 đơn vị xe bọc thép và hội quân với quân Mỹ ở Áo. Hơn nữa, cuộc chiến này diễn ra hoàn toàn công khai, trong quân phục Liên Xô và có những ngôi sao đỏ trên thân pháo tự hành. Tại địa điểm diễn ra cuộc gặp gỡ này hiện có một tấm bia có khắc dòng chữ: “Chiến tranh thế giới thứ hai đã kết thúc tại đây”.
Sau đây chỉ là một đoạn kể về bước đột phá này. Khi đường đi của biệt đội bị xe tăng Tiger chặn lại, viên thiếu tá chạy đến chiếc xe tăng Đức dẫn đầu, cởi áo khoác ra để lộ những tấm huân chương Xô Viết, gõ nhẹ báng súng lục vào xe tăng và bằng tiếng Đức thành thạo, tự giới thiệu mình là chỉ huy đội tiên phong của Quân đoàn xe tăng hạng nặng Stalingrad. Ông ra lệnh cho tên lính Đức vừa thò đầu ra khỏi cửa sập: “Tháo đạn ra khỏi pháo, tránh đường cao tốc, dẹp xe tăng ra!” Và, không đợi câu trả lời, ông quay trở lại. Người Đức sửng sốt và thực hiện mệnh lệnh và để đoàn quân đi qua.
Những người Mỹ, mà Rapoport đã giao tiếp bằng tiếng Anh trực tiếp, đã ngay lập tức trao tặng ông Huân chương Bắc đẩu Bội tinh. Các cấp chỉ huy một lần nữa đề nghị trao cho ông danh hiệu Anh hùng LX. Nguyên soái F. Tolbukhin báo cáo với Bộ tư lệnh về nhiệm vụ đã hoàn thành, ghi nhận các hoạt động của lực lượng cơ động tăng cường dưới sự chỉ huy của I. Rapoport. Đây là trường hợp duy nhất trong lịch sử chiến tranh mà Bộ tư lệnh tối cao được thông báo không phải về một vị tướng, mà là về một thiếu tá bình thường. Nhưng đến lần thứ ba, viên thiếu tá anh dũng này đã bị từ chối. Và một lần nữa vì bản chất gai góc của sự việc. Sau khi chiến sự kết thúc vào tháng 5 năm 1945, ông được giao nhiệm vụ làm sĩ quan tác chiến. Một sĩ quan phụ tá say rượu của chỉ huy quân đoàn dự bị của Tổng tư lệnh tối cao lái chiếc Opel Admiral đã tông chết một trung úy trẻ. Rapoport đã ra lệnh tống giam kẻ say rượu và báo cáo với văn phòng công tố. Người chỉ huy quân đoàn đã bóp méo sự việc, như thể viên sĩ quan trực ban tác chiến đã phá hoại việc thực hiện một nhiệm vụ quan trọng bằng cách bắt giữ đại úy tùy tùng. Và mặc dù chiếc Opel Admiral chứa đầy rượu vodka, vụ án hình sự chống lại kẻ say rượu đã khép lại, nhưng vụ án chống lại Rapoport đã được mở ra. Và Ngôi sao Anh hùng lần thứ ba trao tặng cho ông-cũng bị hủy bỏ.
Sau chiến tranh, di truyền học và điều khiển học Liên Xô tụt hậu nửa thế kỷ so với các nước tư bản. Và Joseph Rapoport tiếp tục nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực di truyền học tại Viện tế bào học, mô học và phôi học thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Liên Xô. Thành tựu khoa học chính của Rapoport là phát hiện ra các chất hóa học có đặc tính gây đột biến mạnh (chất gây đột biến và siêu gây đột biến) và tiến hành các thí nghiệm tương ứng trên ruồi giấm, xác nhận những phỏng đoán và hiểu biết ban đầu, dẫn đến sự xuất hiện của một nhánh độc lập trong di truyền học được gọi là đột biến hóa học.
Tại “phiên họp tháng 8 của Hội đồng khoa học” năm 1948, Iosif Rapoport, với tư cách là người ủng hộ di truyền học, đã phản đối dữ dội quan điểm của viện sĩ T.D. Lysenko. Khi nhà tư tưởng chính của Lysenko, Isai Present, người đã dành toàn bộ cuộc chiến – ngồi ở hậu phương, tuyên bố: "Khi chúng ta, khi cả đất nước, đổ máu trên các mặt trận của Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại, những kẻ bắt ruồi này...", Rapoport, người đã đeo tất cả 8 Huân chương của mình, lao lên bục và túm lấy cổ Present, hỏi: "Mày có phải là kẻ đã đổ máu không, đồ khốn nạn?". Họ không dám bỏ tù người lính đã dạn dày trận mạc mà chỉ buộc ông phải xa dời khoa học và xã hội trong chín năm và khai trừ ông ra khỏi Đảng.
Đầu tiên, Tiến sĩ Khoa học Rapoport đã cố gắng xin việc ở tàu điện ngầm, sau đó là một công việc tạm thời ở các nhóm địa chất, và dưới một cái tên giả, ông đã làm công việc phiên dịch cho Viện Thông tin Khoa học. Ông sống mà không có công việc ổn định, chỉ dựa vào lương trợ cấp thương binh. Ở Trung Á, trong một chuyến đi nghiên cứu địa chất, ông đã Phát triển một phương pháp xác định tầng chứa dầu mà các nhà địa chất vẫn sử dụng cho đến ngày nay. Không cần phải tự bảo vệ, ông vẫn được cấp bằng Tiến sĩ Khoa học Địa chất. Nhưng ngay khi phát hiện ra rằng- đây chính là "Rapoport đó", ông lại bị mất việc.
Năm 1957, ông quay trở lại nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực di truyền học: tại Viện Vật lý Hóa học thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Liên Xô, cùng với một nhóm các nhà khoa học, ông đã tìm kiếm các chất gây đột biến hóa học, phân tích các đặc tính của chúng khi so sánh với các chất gây đột biến bức xạ, và cũng tiến hành các thí nghiệm trong lĩnh vực di truyền học hiện tượng.
Năm 1962, Ủy ban Nobel đã thông báo cho chính quyền Liên Xô về việc đề cử Rapoport (cùng với Charlotte Auerbach) cho Giải Nobel vì phát hiện ra đột biến hóa học. Rapoport được triệu tập đến Ban Khoa học của Ủy ban Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô và được yêu cầu nộp đơn xin gia nhập đảng để chính quyền không phản đối việc trao giải thưởng cho ông. Tuy nhiên, Rapoport nhấn mạnh rằng việc khai trừ ông khỏi đảng phải được công nhận là bất hợp pháp và ông phải được phục chức với thâm niên như trước, thay vì được kết nạp lại. Điều này đã bị từ chối và kết quả là giải thưởng cho khám phá về đột biến hóa học đã không được trao tặng.
Vào đầu những năm 1970, Iosif Rapoport đã được trao tặng Huân chương Cờ đỏ Lao động; Năm 1979, ông được bầu làm Viện sĩ thông tấn của Viện Hàn lâm Khoa học Liên Xô tại Khoa Sinh học. Năm 1984 ông được trao giải thưởng Lenin.
Theo sắc lệnh của Tổng thống Liên Xô ngày 16 tháng 10 năm 1990, Iosif Rapoport đã được trao tặng danh hiệu Anh hùng Lao động Xã hội chủ nghĩa với nội dung “vì những đóng góp đặc biệt cho việc bảo tồn và phát triển di truyền học và chọn lọc, và đào tạo đội ngũ cán bộ khoa học có trình độ cao”.
Năm 1990, I.A. Rapoport chết một cách thảm thương. Ông đang băng qua đường và không nhìn thấy chiếc xe tải lao tới từ phía mà ông không nhìn thấy (ông mất một mắt trong chiến tranh)... Các Hội cựu chiến binh, đồng đội và các tổ chức xã hội đã nhiều lần kiến nghị trao tặng Iosif Rapoport danh hiệu Anh hùng Liên Xô vì những chiến công của ông trong chiến tranh. Ba học giả nổi tiếng người Nga – Vitaly Ginzburg, Yuri Ryzhkov và Vladimir Arnold – cũng đã gửi một lá thư như vậy tới tổng thống. Nhưng rõ ràng là lời kêu gọi của họ không đến được với nguyên thủ quốc gia. Nhiều khả năng, các quan chức đã lý luận một cách đơn giản: Rapoport không còn cần điều này nữa. Đúng, Ông ấy không bao giờ cần đến nó. Ông cũng trao Giải thưởng Lenin, một số tiền khá lớn vào thời điểm đó, cho các nhân viên phòng thí nghiệm.
Một con người cộng sản xuất chúng và nhân ái, một sĩ quan Hồng Quân dũng cảm, một nhà bác học tài năng, cực kỳ khiêm tốn như ông sống mãi với thời gian.
Theo Ученый, трижды не ставший Героем Советского Союза и не получивший Нобелевскую премию по науке/НЕПОКОРЁННАЯ РОССИЯ - UNCONQUERED RUSSIA, Wiki.ru và một số tài liệu khác.
