Những thay đổi này được xem là phản ứng mạnh mẽ nhằm bảo vệ tính mạng hành khách và đồng thời cũng là một gợi ý trong bối cảnh Việt Nam đang cân nhắc cấm xe giường nằm lưu thông vào ban đêm.
Xe giường nằm – lựa chọn phổ biến nhưng tiềm ẩn rủi ro
Tại nhiều quốc gia như Ấn Độ, xe giường nằm là phương tiện vận chuyển đường dài được ưa chuộng nhờ giá thành hợp lý, linh hoạt trong giờ giấc và khả năng phục vụ tận nơi.
Mặc dù mạng lưới đường sắt ở Ấn Độ đã phát triển, song nhu cầu di chuyển vẫn vượt xa khả năng đáp ứng, đặc biệt vào mùa cao điểm.
Do đó, các chuyến xe khách trong đó có xe giường nằm vẫn chiếm vai trò then chốt trong hệ thống giao thông.
Theo số liệu từ redBus năm 2024, thị trường xe khách liên tỉnh tư nhân ở Ấn Độ phục vụ gần 45 triệu hành khách mỗi năm, với hơn 5.000 đơn vị vận hành.
Trong đó, 51% hành khách chọn xe giường nằm, chiếm tới 72% doanh thu ngành, minh chứng cho vị thế áp đảo của loại hình vận tải này.
Tuy nhiên, đi cùng với sự phổ biến là hàng loạt rủi ro, đặc biệt khi xe hoạt động ban đêm – thời điểm tài xế dễ mệt mỏi, tầm nhìn kém và nguy cơ xử lý tình huống khẩn cấp trở nên phức tạp hơn.
Thảm kịch xảy ra vào tháng 7/2023 tại Buldhana – khi một xe giường nằm đâm cột trên cao tốc, bốc cháy khiến 25 người thiệt mạng đã trở thành hồi chuông cảnh tỉnh với chính phủ Ấn Độ.
Trước tình trạng tai nạn liên tiếp, Ấn Độ đã chính thức cập nhật và bắt buộc áp dụng tiêu chuẩn AIS-119 đối với xe giường nằm.
Tiêu chuẩn này quy định nghiêm ngặt về thiết kế, thoát hiểm, phòng cháy và quy trình vận hành, bao gồm:
1. Bố trí giường hợp lý để đảm bảo lối thoát hiểm
-
Chỉ cho phép bố trí 2 hoặc 3 giường mỗi hàng (1x1 hoặc 2x1), không chấp nhận kiểu bố trí 4 giường (2x2) vốn từng phổ biến.
-
Mỗi xe phải có tối thiểu 2 lối thoát hiểm riêng biệt: cửa chính và cửa thoát khẩn cấp (bên hông, trần hoặc đuôi xe).
-
Lối thoát hiểm được thiết kế dễ thao tác trong điều kiện khói, mất điện và phải có viền phản quang rõ ràng.
2. Trang bị đầy đủ thiết bị phòng cháy chữa cháy
-
Xe phải có cảm biến khói/nhiệt tại khoang hành khách, động cơ và hành lý.
-
Hệ thống dập cháy tự động bắt buộc ở khoang máy, dùng chất chữa cháy không độc và không dẫn điện.
-
Có hệ thống cảnh báo âm thanh và ánh sáng, kể cả khi xe đã tắt máy.
3. Thiết kế an toàn cho hành khách
-
Giường không được nghiêng quá 8 độ; tầng trên phải có tay vịn hỗ trợ lên xuống.
-
Vật liệu sử dụng trong nội thất phải chống cháy và hạn chế sinh khói độc.
-
Sơ đồ thoát hiểm và đèn chiếu sáng khẩn cấp phải bố trí rõ ràng trong cabin.
4. Quy định chặt chẽ với tài xế
-
Không được lái xe quá 5 giờ liên tục và không quá 8 giờ mỗi ngày.
-
Các chuyến đêm bắt buộc phải có ít nhất 2 tài xế thay phiên, tránh tình trạng ngủ gật sau vô lăng.
Việt Nam: Cấm xe giường nằm chạy đêm hay nâng tiêu chuẩn an toàn?
Gần đây, đề xuất cấm xe khách, đặc biệt là xe giường nằm, lưu thông trong khung giờ từ 2h30 – 5h30 sáng tại Việt Nam đang gây tranh cãi.
Một số ý kiến ủng hộ lệnh cấm vì cho rằng phần lớn tai nạn nghiêm trọng xảy ra vào thời điểm này, khi tài xế mệt mỏi và hành khách đang ngủ, khó phản ứng khi có sự cố.
Tuy nhiên, cũng có ý kiến phản đối, cho rằng việc cấm hoàn toàn sẽ ảnh hưởng đến nhu cầu đi lại thiết yếu của người dân.
Thay vào đó, nhiều chuyên gia khuyến nghị cần tăng cường giám sát vận hành, nâng cao tiêu chuẩn an toàn, kiểm soát thời gian làm việc của tài xế và cải thiện thiết kế xe giường nằm.
Bài học từ Ấn Độ cho thấy, thay vì chỉ cấm đoán, các cơ quan chức năng hoàn toàn có thể học hỏi cách siết chặt các quy chuẩn kỹ thuật và quản lý vận hành, đồng thời kiểm tra đăng kiểm nghiêm ngặt và xử lý mạnh tay các đơn vị vi phạm.
Xe giường nằm nếu được thiết kế đúng chuẩn và vận hành đúng quy trình, hoàn toàn có thể là phương tiện vận tải hiệu quả và an toàn.
Trong bối cảnh Việt Nam đang đối diện với nhiều tranh luận liên quan đến tai nạn xe khách đêm, kinh nghiệm từ Ấn Độ có thể là một hướng đi phù hợp hơn – bền vững và toàn diện hơn so với việc cấm xe lưu thông trong một khung giờ nhất định.
Vấn đề không chỉ nằm ở thời điểm vận hành mà nằm ở việc chúng ta quản lý phương tiện và con người như thế nào.
