Hành trình từ Hà Nội đến Côn Đảo không chỉ là một chuyến bay, mà là một cuộc du hành về với quá khứ và tìm kiếm sự thanh tịnh cho tâm hồn. Khi chiếc máy bay bắt đầu hạ cánh, một cơn mưa bất chợt kéo đến, gột rửa những bụi bặm và đưa chúng tôi hòa mình vào vẻ đẹp tinh khôi của thiên nhiên nơi đây.
Côn Đảo là một đơn vị hành chính cấp huyện thuộc tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, và từ ngày 1 tháng 7 năm 2025, chính thức trở thành một đặc khu trực thuộc Thành phố Hồ Chí Minh. Nằm cách Vũng Tàu khoảng 97 hải lý (gần 180 km), quần đảo này bao gồm 16 hòn đảo lớn nhỏ với tổng diện tích đất nổi là 76 km². Đảo lớn nhất là Côn Sơn, chiếm phần lớn diện tích với 51,52 km², nơi tập trung dân cư và các di tích lịch sử quan trọng.
Hàng năm, một con số ấn tượng lên tới gần 600.000 lượt khách đến đây, không chỉ để tìm kiếm vẻ đẹp của biển cả, mà còn để thực hiện một cuộc hành hương về với lịch sử, tìm lại cội nguồn của tự do.
Từng bước chân trên con đường rải sỏi dẫn vào nhà tù Côn Đảo khiến tôi như đi ngược dòng thời gian. Từng bức tường cũ, từng song sắt lạnh lẽo và đặc biệt là khu "chuồng cọp" trứ danh, tất cả đều đang kể lại một câu chuyện bi tráng. Hơn cả sự tra tấn về thể xác, kẻ thù còn muốn bóp nghẹt ý chí. Thế nhưng, trong những căn phòng giam chật hẹp, những chiến sĩ cách mạng đã biến nơi đây thành "trường học" của lòng yêu nước.
Họ dùng những mảnh sành, viên gạch để truyền tin, khắc lên tường những bài thơ, bài học, và trong đêm tối, tiếng hát cách mạng vẫn vang lên, tiếp thêm sức mạnh cho nhau. Đó là những câu chuyện cảm động về tình đồng chí, về niềm tin sắt đá đã giúp họ vượt qua những giới hạn của con người.
Nơi linh thiêng nhất, và cũng là điểm đến gây nhiều xúc động nhất, chính là Nghĩa trang Hàng Dương. Với diện tích hơn 19 hecta, nơi đây là chốn yên nghỉ vĩnh hằng của hàng vạn chiến sĩ cách mạng và đồng bào yêu nước đã hy sinh trong suốt 113 năm tù đày. Nghĩa trang được chia thành nhiều khu vực theo từng giai đoạn lịch sử, nơi có mộ của các liệt sĩ hy sinh trước năm 1945 như cố Tổng Bí thư Lê Hồng Phong, nhà yêu nước Nguyễn An Ninh, và cả hàng nghìn ngôi mộ vô danh được quy tập về đây.
Hàng Dương mang trong mình sự linh thiêng không thể giải thích. Đặc biệt, vào giờ Tý (khoảng 0 giờ đêm), không khí trở nên huyền ảo và linh thiêng hơn bao giờ hết. Nhiều người tin rằng đây là thời điểm cõi âm và cõi dương hòa hợp, thích hợp nhất để viếng mộ và dâng hương. Giữa không gian tĩnh lặng, chỉ có tiếng gió, tiếng sóng và mùi nhang trầm, mỗi người đều cảm nhận được sự kết nối thiêng liêng với những người đã ngã xuống.
Trong số hàng vạn người tù đã ngã xuống, có những tên tuổi vĩ đại đã làm nên lịch sử. Nhưng câu chuyện của nữ anh hùng Võ Thị Sáu có lẽ là biểu tượng bất tử nhất. Chị đã đi tới pháp trường với một tinh thần bình thản, cất cao tiếng hát, và trên tay vẫn cầm một đóa hoa.
Hình ảnh ấy đã trở thành huyền thoại về lòng dũng cảm, về một niềm tin chiến thắng không gì lay chuyển nổi. Với người dân Côn Đảo và du khách, linh hồn của chị không chỉ là quá khứ mà còn sống mãi cùng hiện tại. Câu chuyện truyền tai nhau kể rằng, chị rất linh thiêng, thường hiện về để che chở, phù hộ cho những người lương thiện, và trừng phạt kẻ xấu.
Sau khi đã nén lòng trước những trang sử hào hùng, tôi tìm đến vẻ đẹp tự nhiên của hòn đảo để xoa dịu tâm hồn. Côn Đảo thực sự là một thiên đường sinh thái. Vườn Quốc gia Côn Đảo với 1.077 loài thực vật và 144 loài động vật trên cạn như một bản hòa ca của sự sống. Những bãi biển hoang sơ, xanh trong cùng với những rạn san hô rực rỡ dưới lòng đại dương tạo nên một bức tranh hoàn mỹ.
Chính sự đối lập giữa quá khứ đau thương và hiện tại yên bình đã làm nên vẻ đẹp đặc trưng của Côn Đảo. Nguồn nước ngọt từ hồ Quang Trung và hồ An Hải như mạch sống nuôi dưỡng cả con người và thiên nhiên nơi đây.
Việc Côn Đảo thuộc về Thành phố Hồ Chí Minh là một bước ngoặt, mở ra một tương lai mới. Côn Đảo sẽ tiếp tục đóng vai trò là một nơi giáo dục lòng yêu nước cho các thế hệ trẻ, để họ hiểu rằng hòa bình và tự do ngày nay được đánh đổi bằng sự hy sinh của bao thế hệ đi trước. Nơi đây sẽ mãi là một địa chỉ thiêng liêng, một trường học lớn về lòng yêu nước, nơi mỗi người con đất Việt đều nên một lần tìm về.
