Tiềm năng bị lãng phí
Theo ông Lê Đức Thịnh, Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn, mặc dù sở hữu nguồn phụ phẩm nông nghiệp khổng lồ, Việt Nam lại đang lãng phí một cách đáng tiếc.
Lượng phụ phẩm không được tái chế đã gây ra hệ lụy nghiêm trọng, đặc biệt khi ngành nông nghiệp là nguồn phát thải khí CO2e lớn thứ hai cả nước, chỉ sau năng lượng.
Ông Lê Đức Thịnh, Cục trưởng Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn (Ảnh: DDDN)
Dữ liệu từ cập nhật Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) năm 2022 cho thấy, ngành này thải ra hơn 104 triệu tấn CO2e, chiếm khoảng 18% tổng lượng khí nhà kính toàn quốc. Đây không chỉ là vấn đề môi trường mà còn là cơ hội kinh tế bị bỏ lỡ.
Biến phụ phẩm thành “vàng xanh”
Trên thực tế, nhiều doanh nghiệp đã bắt đầu khai thác giá trị từ phụ phẩm nông nghiệp. Ông Trần Mạnh Báo, Chủ tịch ThaiBinh Seed, cho biết rơm rạ có thể được dùng làm thức ăn cho gia súc, phân compost hoặc viên nén sinh khối.
Vỏ trấu trở thành nguyên liệu sản xuất than hoạt tính, vật liệu cách nhiệt hay phân viên. Nước thải trong chế biến có thể xử lý thành dinh dưỡng nuôi cá hoặc men vi sinh cho nông nghiệp sạch.
Thậm chí, cám gạo còn có thể làm nguyên liệu đầu vào cho ngành mỹ phẩm. Một số doanh nghiệp Việt Nam đã xuất khẩu thành công rơm rạ sang Hàn Quốc, mở ra một thị trường tiềm năng.
Những sáng kiến như vậy không chỉ dừng lại ở các doanh nghiệp lớn. Lemit Foods, một doanh nghiệp nhỏ, đã tận dụng vỏ mít chín để sản xuất phân hữu cơ bằng phương pháp nuôi giun, đồng thời phát triển bột hạt mít làm sản phẩm thay thế bột ca cao bền vững.
Từ phong trào nhỏ đến chiến lược lớn
Mặc dù các sáng kiến tuần hoàn nông nghiệp xuất hiện ở khắp nơi, Cục trưởng Lê Đức Thịnh chỉ ra rằng chúng vẫn còn nhỏ lẻ và manh mún, chưa tạo được một thị trường lớn hay một chuỗi ngành hàng sản phẩm hoàn chỉnh.
Ngay cả các dự án quy mô lớn như một triệu ha lúa phát thải thấp cũng gặp hạn chế về dữ liệu, khi các doanh nghiệp thiếu số liệu thực tế về lượng phụ phẩm thu về.
Ông khẳng định, mô hình kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp cần phải dựa trên khoa học công nghệ và chuyển đổi số, không thể chỉ dừng lại ở mô hình truyền thống "Vườn - Ao - Chuồng" ngày xưa.
Giải pháp đồng bộ hướng tới tương lai
Để vượt qua những thách thức này và đạt mục tiêu tái chế 70% phụ phẩm vào năm 2030, các chuyên gia đề xuất những giải pháp đồng bộ và cụ thể:
(1) Xây dựng chiến lược riêng: Cần có một chiến lược kinh tế tuần hoàn riêng biệt cho ngành nông nghiệp, thay vì gộp chung với các lĩnh vực khác.
(2) Tiêu chuẩn hóa quy trình: Xây dựng các quy trình và tiêu chuẩn rõ ràng để thu gom, xử lý và xác nhận sản phẩm tuần hoàn trong nông nghiệp. Điều này giúp tăng tính dễ phân biệt và tạo dựng niềm tin cho người tiêu dùng, từ đó nâng cao giá trị hàng hóa và khuyến khích doanh nghiệp tham gia.
(3) Chuyển giao công nghệ: Cần có cơ chế hỗ trợ các doanh nghiệp và hợp tác xã trong việc chuyển giao kỹ thuật thu gom, xử lý, tái tạo phụ phẩm.
(4) Nghiên cứu và phát triển giống cây trồng: Ưu tiên đầu tư nghiên cứu các giống lúa ngắn ngày, có khả năng chống chịu tốt với thời tiết cực đoan, giảm phát thải khí nhà kính, và mang lại giá trị cao từ phụ phẩm.
Quá trình chuyển đổi này sẽ giúp nông nghiệp Việt Nam không chỉ giảm phát thải, hướng đến mục tiêu Net Zero vào năm 2050, mà còn tạo ra những giá trị kinh tế mới, góp phần vào an ninh lương thực và sự phát triển bền vững của đất nước.
