Trước những thách thức ngày càng lớn từ biến đổi khí hậu, biến động thị trường và sự thay đổi nhu cầu tiêu dùng, việc nâng cao năng lực và phát huy vai trò của người nông dân là vô cùng cấp thiết để đảm bảo sự phát triển bền vững.
Phòng ngừa rủi ro nông nghiệp
Vai trò của người nông dân trong việc phòng ngừa và ứng phó rủi ro nông nghiệp là vô cùng quan trọng, mang tính quyết định trực tiếp đến hiệu quả sản xuất. Họ không chỉ là người thực hiện mà còn là người quản lý, đưa ra những quyết định kịp thời và đúng đắn.
Người nông dân chính là người khởi đầu cho quá trình quản trị rủi ro. Trước khi gieo hạt hay nuôi con giống, họ đã phải đưa ra những quyết định quan trọng dựa trên kiến thức và kinh nghiệm của mình. Họ cần tìm hiểu và lựa chọn những giống có khả năng chống chịu tốt với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng tại địa phương, đặc biệt là các giống kháng sâu bệnh. Ví dụ, nông dân ở vùng ven biển thường ưu tiên chọn các giống lúa chịu mặn để đối phó với tình trạng xâm nhập mặn.
Vai trò của người nông dân trong quản trị rủi ro nông nghiệp (Ảnh minh hoạ)
Bên cạnh đó, họ là người trực tiếp áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất để giảm thiểu rủi ro, ví dụ như sử dụng hệ thống tưới tiêu tiết kiệm nước trong mùa hạn hán, hoặc áp dụng phương pháp canh tác hữu cơ để cải thiện chất lượng đất và giảm nguy cơ dịch bệnh.
Khi rủi ro đã xuất hiện, người nông dân lại tiếp tục đóng vai trò là người phản ứng nhanh nhất. Bằng kinh nghiệm và sự quan sát hàng ngày, họ có thể nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường. Người nông dân là người đầu tiên phát hiện ra các dấu hiệu của sâu bệnh, dịch hại hoặc các biểu hiện bất thường của cây trồng, vật nuôi.
Dựa trên thông tin và kinh nghiệm, họ sẽ thực hiện các hành động kịp thời. Đó có thể là việc thu hoạch sớm để cứu vớt sản phẩm trước khi bão về, hoặc sử dụng các biện pháp bảo vệ thực vật hợp lý để ngăn chặn dịch bệnh lây lan. Trong trường hợp cần thiết, họ cũng là người phải đưa ra quyết định gia cố đồng ruộng, chuồng trại để bảo vệ tài sản của mình trước thiên tai.
Người nông dân không chỉ là nạn nhân của rủi ro mà còn là người chủ động phòng ngừa và ứng phó, với những quyết định mang tính chiến lược và kịp thời, quyết định trực tiếp đến sự thành bại của vụ mùa.
Đa dạng hóa sản xuất để giảm thiểu thiệt hại
Đa dạng hóa sản xuất là một trong những chiến lược quan trọng nhất mà người nông dân sử dụng để quản lý rủi ro. Thay vì "bỏ tất cả trứng vào một giỏ," họ chủ động phân tán nguồn lực để giảm thiểu thiệt hại từ các biến động bất lợi. Khi chỉ tập trung vào một loại cây hoặc vật nuôi, họ sẽ phụ thuộc hoàn toàn vào giá cả của sản phẩm đó. Nếu giá giảm mạnh hoặc thị trường xuất khẩu gặp khó khăn, họ sẽ chịu thiệt hại lớn.
Bằng cách trồng nhiều loại cây khác nhau, kết hợp trồng trọt và chăn nuôi, người nông dân tạo ra nhiều nguồn thu nhập. Ví dụ, nếu giá lợn xuống thấp, họ vẫn có thể bù đắp bằng thu nhập từ cây trồng như rau, củ, quả. Điều này giúp họ có một dòng tiền ổn định hơn và ít bị ảnh hưởng bởi những biến động bất ngờ của thị trường.
Việc kết hợp nhiều loại hình sản xuất còn giúp cải thiện sức khỏe của đất, vì luân canh cây trồng giúp đất không bị bạc màu và giảm nguy cơ sâu bệnh. Hơn nữa, đa dạng hóa sản xuất còn giúp nông dân tận dụng tối đa nguồn lực trên đất đai của mình. Chất thải từ chăn nuôi có thể được sử dụng làm phân bón hữu cơ cho cây trồng, tạo ra một hệ thống sản xuất tuần hoàn, khép kín và bền vững. Điều này không chỉ giúp tiết kiệm chi phí mà còn tạo ra những sản phẩm "xanh", sạch, phù hợp với xu hướng tiêu dùng hiện đại.
Đa dạng hóa sản xuất không chỉ là một phương pháp phòng ngừa rủi ro hiệu quả mà còn là một chiến lược sản xuất thông minh, giúp người nông dân tăng thu nhập, bảo vệ tài sản và phát triển bền vững.
Hợp tác và chia sẻ kinh nghiệm
Việc người nông dân hợp tác và chia sẻ kinh nghiệm đóng vai trò then chốt trong quản trị rủi ro nông nghiệp. Họ không còn hoạt động đơn lẻ mà đã trở thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi giá trị. Việc tham gia các hợp tác xã hoặc tổ chức sản xuất giúp nông dân có tiếng nói chung, từ đó dễ dàng tiếp cận với các nguồn vốn, công nghệ và thị trường hơn. Nhờ đó, sức mạnh đàm phán của họ được nâng cao, giúp giảm thiểu rủi ro về giá cả và đảm bảo lợi nhuận ổn định hơn.
Bên cạnh đó, thông qua việc thường xuyên trao đổi kinh nghiệm, người nông dân còn tạo nên một mạng lưới hỗ trợ hiệu quả. Họ học hỏi lẫn nhau về các kỹ thuật canh tác, cách phòng trừ sâu bệnh, hoặc các phương pháp ứng phó với thời tiết khắc nghiệt. Những kinh nghiệm thực tế này thường có giá trị rất lớn và dễ áp dụng. Hơn nữa, thông tin từ thực tế sản xuất của nông dân là nguồn dữ liệu quý giá cho các nhà khoa học để nghiên cứu và đưa ra các giải pháp phù hợp.
Thông qua việc hợp tác và chia sẻ kinh nghiệm, người nông dân không chỉ bảo vệ lợi ích cá nhân mà còn tạo ra một sức mạnh tập thể. Điều này giúp họ chủ động hơn trong việc đối phó với rủi ro, từ đó xây dựng một nền nông nghiệp vững mạnh và bền vững.
Để người nông dân có thể phát huy tối đa vai trò của mình, trở thành chủ thể chủ động trong quản trị rủi ro, cần có những giải pháp đồng bộ nhằm nâng cao năng lực và tạo môi trường thuận lợi cho họ.
Trước hết, việc nâng cao kiến thức và kỹ năng là yếu tố then chốt.
Người nông dân cần được tạo điều kiện để tiếp cận và sử dụng các công nghệ số, chẳng hạn như các ứng dụng di động về dự báo thời tiết và giá cả thị trường. Việc này giúp họ nắm bắt thông tin kịp thời để đưa ra các quyết định sản xuất và tiêu thụ hiệu quả.
Đồng thời, cần có các chương trình tập huấn để họ cập nhật kiến thức về kỹ thuật canh tác tiên tiến và phương pháp quản lý rủi ro hiệu quả.
Thứ hai, người nông dân cần chủ động liên kết với các chủ thể khác. Với vị trí trung tâm của chuỗi sản xuất, họ cần phải chủ động tìm kiếm các cơ chế, chính sách của Nhà nước.
Hơn hết, họ cần tìm kiếm sự hợp tác từ các doanh nghiệp, cùng làm việc với các nhà khoa học và các chủ thể khác trong chuỗi giá trị.
Đặc biệt, việc tìm kiếm một "chỗ dựa" vững chắc trong các hợp tác xã là rất quan trọng để phát huy tối đa giá trị của mình, tối đa hóa lợi ích, đồng thời hạn chế được những thiệt hại từ các biến động của thiên tai và thị trường.
Cuối cùng, việc tiếp cận các nguồn lực hỗ trợ là cần thiết. Nông dân cần được tiếp cận các công cụ tài chính như bảo hiểm nông nghiệp để giảm thiểu thiệt hại khi thiên tai xảy ra.
Ngoài ra, việc hợp tác với các nhà khoa học và chuyên gia nông nghiệp sẽ giúp họ tìm ra giải pháp cho các vấn đề cụ thể, từ đó nâng cao chất lượng và năng suất sản phẩm.
Trong tình hình mới, người nông dân cần phải là chủ thể trung tâm trong việc quản trị rủi ro. Khi họ chủ động nâng cao năng lực, đồng thời nhận được sự hỗ trợ cần thiết từ các tổ chức liên quan, vai trò của họ sẽ được củng cố vững chắc, góp phần vào sự phát triển bền vững và thịnh vượng của ngành nông nghiệp.
