 |
| Cổng làng Mông Phụ là hình ảnh tượng trưng độc đáo của làng cổ Đường Lâm. |
Nông thôn Việt Nam nói chung và kiến trúc nông thôn nói riêng đã có những thay đổi lớn sau 30 năm xây dựng và phát triển trong điều kiện kinh tế thị trường, theo đường lối đổi mới của Đảng và Nhà nước. Sự thay đổi về phương thức sản xuất đã tác động đến nhiều mặt của đời sống nông thôn, theo đó là những thay đổi nhanh chóng diện mạo kiến trúc làng - xã ở khắp vùng miền quê.
Tuy về chất lượng còn phải xem xét cụ thể để thống nhất đánh giá… nhưng nhìn chung là nông thôn đang thay đổi nhanh cùng với hạ tầng cơ sở ở nhiều địa phương đã khang trang lên và kiến trúc thì ngày xưa rất nhiều.
Cùng với những thành quả đạt được, thực tế xây dựng “nông thôn mới” ở nước ta cũng đang xuất hiện một số vấn đề bất cập liên quan trực tiếp đến những biến đổi và hướng phát triển kiến trúc.
Không khó để chúng ta nhận diện thực trạng về sự mất trật tự và thiếu bản sắc của kiến trúc nông thôn đương đại như nhận định khái quát của kiến trúc sư Hoàng Đạo Kính: “Hiện đang thịnh hành ba cách nhìn về sự phát triển của kiến trúc nông thôn. Nông thôn đô thị hóa nhanh, với sự áp đảo của các hình thức kiến trúc đô thị, sự bê-tông hóa - nhựa đường hóa và phố hóa những con đường làng, sự phổ cập các tiện nghi đô thị và đặc biệt là sự gia tăng mật độ xây cất cùng độ cao nhà cửa mang hình thái đô thị. Một cách nhìn khác: kiến trúc nông thôn nhại lại kiến trúc TP, với nhà ống-nhà chia lô, dạng cái hộp và “tô điểm” rập khuôn theo hình mẫu cũ kỹ từ TP”.
Ông Hoàng Đạo Kính cũng cho rằng: “Kiến trúc nông thôn hiện nay là một nền kiến trúc hầu như tự phát, ít được hướng dẫn cả mặt quy hoạch kiến trúc lẫn thẩm mỹ. Nông thôn giàu lên, về phương diện nào đó tiến sát đô thị song kiến trúc lại thiếu định hướng. Có thể nói, kiến trúc tổ ấm của hàng triệu nông dân đang bị các nhà hoạch định chính sách cùng các nhà kiến trúc bỏ rơi”.
Đô thị hóa là quá trình tất yếu tại các vùng ngoại ô Hà Nội, quá trình này làm thay đổi cấu trúc không gian, cảnh quan tại vùng nông thôn của TP là không thể tránh khỏi. Tuy nhiên, việc sớm đánh giá đúng thực trạng, dự báo trước sự phát triển để đưa ra những giải pháp quy hoạch và định hướng cho tổ chức không gian kiến trúc cảnh quan tại các huyện của TP Hà Nội là hết sức cấp thiết.
Theo GS.TS. KTS Đỗ Hậu, Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, các huyện của Hà Nội bao gồm nhiều thị trấn, xã, thôn có những đặc trưng về điều kiện tự nhiên, cơ cấu sản xuất, hoạt động sản xuất nông nghiệp, không gian kiến trúc cảnh quan khác nhau. Do vậy, để làm tốt công tác quản lý kiến trúc, cảnh quan cần được xem xét cụ thể từng huyện, từng khu vực để có những quy định quản lý cho phù hợp.
Để tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện, ông Lưu Quang Huy, Viện trưởng Viện Quy hoạch xây dựng Hà Nội đề xuất, UBND TP chỉ đạo các Sở, ngành và chính quyền địa phương cần tiến hành rà soát, điều chỉnh quy hoạch cho phù hợp với những quy định mới, phù hợp tình hình thực tế, đồng thời tiếp tục đẩy nhanh tiến độ thực hiện các quy hoạch còn thiếu. Các quy hoạch được lập phải có tầm nhìn, phải dự báo được xu hướng phát triển, có tính liên kết vùng và khớp nối đồng bộ với các loại hình quy hoạch khác.
"Đối với các huyện nằm trong định hướng phát triển thành đô thị, khi triển khai lập quy hoạch tại các xã cần áp dụng các chỉ tiêu quy hoạch - kiến trúc của đô thị để đảm bảo tính đồng bộ và phù hợp sau này. Bên cạnh đó, ngoài việc tổ chức lập, phê duyệt quy hoạch chung xây dựng xã và quy hoạch chi tiết điểm dân cư nông thôn, cần tăng cường lập quy chế quản lý kiến trúc điểm dân cư nông thôn. Đây là cơ sở quan trọng để quản lý quy hoạch xây dựng theo quy định", ông Lưu Quang Huy nhấn mạnh.
Bên cạnh đó, ông Lê Hải Đăng, Trưởng phòng Quản lý đô thị huyện Quốc Oai kiến nghị, các cơ quan chức năng sớm điều chỉnh, bổ sung các công cụ còn thiếu phục vụ quản lý quy hoạch, kiến trúc cảnh quan (gồm quy định của pháp luật, quy chế quản lý kiến trúc cho huyện, xã, khu vực đặc thù), nhất là đối với nhà ở riêng lẻ nhằm đảm bảo phù hợp với thực tế, tạo sự đồng bộ về kiến trúc cảnh quan khu vực làng xóm cũ.
Đồng thời tăng cường phân cấp, ủy quyền cho cấp huyện thực hiện lập các quy hoạch chi tiết xây dựng, quy chế quản lý kiến trúc thuộc thẩm quyền UBND cấp huyện.
Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, GS.TS.KTS Đỗ Hậu
Thủ đô Hà Nội có 17 huyện, trong đó có nhiều thị trấn, xã, thôn có những giá trị về kiến trúc cảnh quan, bản sắc văn hóa đặc trưng. Trải qua hàng trăm năm, các thị trấn, làng xã đã kiến tạo nên và lưu giữ được những giá trị văn hóa truyền thống đặc trưng về quy hoạch, xây dựng, kiến trúc và cảnh quan rất đa dạng, phong phú, có ý nghĩa về lịch sử, nghệ thuật và nhân văn, trong đó giá trị về kiến trúc cảnh quan có ý nghĩa hết sức quan trọng. Giá trị kiến trúc cảnh quan truyền thống này cần được gìn giữ và phát huy để góp phần phục vụ các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội nói chung và đời sống dân cư nói riêng.
